Twintig jaar nadat in Rio de Janeiro een eerste grote internationale milieutop werd gehouden, komen wereldleiders, maatschappelijke organisatie en bedrijven opnieuw bijeen om over een duurzame toekomst voor iedereen te praten. De Rio+20 wil doelstellingen formuleren hoe de economie duurzamer te maken, zodat we vijftig jaar van nu ook nog goed kunnen (samen)leven. De verwachtingen over concrete afspraken zijn, zoals altijd bij dergelijke bijeenkomsten, niet erg groot. Blijkbaar wordt al sinds januari over een slotakkoord onderhandeld. De wereldwijde crisis maakt de rijke landen voorzichtig in (geldelijke) toezeggingen en zij geven niet toe aan de vraag van ontwikkelingslanden om extra geld en technologieoverdracht.
Wat schetst mijn verbazing toen ik gisteren in Trouw het interview met Wim Turkenburg, emeritus hoogleraar energie van de Universiteit Utrecht las. Waar het Rapport van de Club van Rome van vorige maand nog uiterst negatief over onze toekomst was, is Turkenburg voorzichtig optimistisch. Hij is één van de hoofdauteurs van een mondiale studie over de mogelijkheden van een duurzame energiehuishouding in 2050. Daaruit blijkt dat als we bereid zijn te investeren, bronnen als zon, wind en waterkracht over veertig jaar voor 30 tot 75 procent in onze energiebehoefte kunnen voorzien.
Toch heb ik vraagtekens bij Turkenburgs conclusies. Vooral zijn opmerking dat die toekomstige wereld geen wereld is waarin we ons gedrag drastisch hebben moeten aanpassen, lijkt mij onjuist. Die is immers gebaseerd op de behoeften zoals die er nu zijn, maar wat juist kenmerkend is voor onze kapitalistische economie is dat die behoeften altijd moeten groeien. Wie zegt wat onze behoeften over veertig jaar zijn? En hoe groot? Zelfs al zou er veel zuiniger met energie kunnen worden omgesprongen, zoals Turkenburg voorspelt, het is bij lange na niet zeker dat de bio-bronnen onze behoeften kunnen bijbenen.
Ook is het maar de vraag of en hoeveel landen willen investeren in technologische vernieuwingen op het gebied van energiewinning en verbruik. Dat de Rio-top landen al sinds januari overleggen, voorspelt niet veel goeds. Momenteel zijn investeringskosten voor een windmolenpark of een zonnecentrale nog erg hoog, erkent ook Turkenburg. En de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen verdwijnt niet zomaar. Vooral aardgas zal een rol blijven spelen; om de CO2-uitstoot te beperken, moet die dan wel ondergronds worden opgeslagen.
Hoe haalbaar is die duurzame toekomst dan?
Altijd als ik zo’n artikel lees, of een bericht hoor over weer een internationale top waarvan de uitkomst eigenlijk bij voorbaat al bekend is, bekruipt me een gevoel van hopeloosheid. Ja, Turkenburg is optimistisch, maar telkens moet ook hij toegeven dat het potentieel van verandering van heel veel factoren en heel veel bereidwilligheid afhangt. Is die er wel?
Ja.
Op dezelfde pagina van Trouw stond een ander berichtje. Zes jonge mensen organiseren deze week de ‘Zero Plastic Week’. Deze hele week beloven ze geen nieuw plastic aan te schaffen. Blijkbaar wordt er jaarlijks zestig miljoen ton van het spul (uit aardolie) geproduceerd. Het meeste daarvan wordt niet gerecyled, maar komt terecht in de natuur. De bedenkers van de actie komen uit een groep van wereldverbeteraars die worden getraind door onder meer Oxfam/Novib, Edukans en Icco. In kleine groepen bedenken ze ideeën die de wereld een beetje beter kunnen maken.
Zero Plastic Week duurt tot 17 juni. Er worden tips gegeven op de website: ‘gouden regel’: neem je eigen tas mee naar de supermarkt. Maar ook: koop groenten en fruit bij de groenteboer, bak zelf je brood en verbouw je eigen groenten. Ook delen ze ludieke stickers uit met daarop de boodschap ‘Free Your Stuff & Free Your Food’. Op de facebookpagina van de actie kunnen mensen een foto oploaden van plastic in hun omgeving en dingen mee naar een prijs. Zij zijn overigens niet de eersten die aandacht besteden aan de groeiende plastic plaag die onze wereld teistert. Jesse Goossens publiceerde in 2009 Plastic Soep met interviews en blogs over de enorme berg plastic die in onze oceanen rond drijft.
Het is maar een kleine actie, maar toch word ik er heel blij van. Wereldleiders durven misschien in Rio de Janeiro geen grote beslissingen te nemen, zolang er acties als Zero Plastic Week worden geïnitieerd, kan ik geloven in de mogelijkheid van een duurzame toekomst.
